به قلم عبدالله آغال
پس از سی روز یکی از بهترین ایامی که در یک سال انسان مؤمن می‌تواند در آن قرار می گیرد به اتمام رسید. رمضان که همواره به عنوان ماهی شناخته می‌شود که در آن قرآن نازل شده است و یکی از ارکان مهم اسلام در آن انجام می‌شود جایگاه ویژه ای در میان مؤمنان خدا جو داشته است.
شاید مهم ترین پرسشی که امروز باید از خود بپرسیم این است که تا چه اندازه توانسته ایم در طول ماه مبارک رمضان به تقوا نزدیک تر شویم.
البته این پرسش زمانی می‌تواند صادقانه باشد که ما بر کوتاهی های خود واقف بوده و ورع و تواضع کافی داشته باشیم ، به همین دلیل رسول اللهﷺ فرمودند: هیچ یک از شما نگوید: من تمام رمضان را روزه گرفته ام و تمام رمضان را به پا داشته ام. (صحیح ابن حبان ۳۴۳۹- شعیب ارنووط اسناده صحیح)
عموماً دو دیدگاه در قبال رمضان در اذهان عمومی وجود دارد:
-
دیدگاه اول می گوید رمضان موسمی است که ما باید عباداتی که در طول سال نتوانسته ایم انجام بدهیم را در این ماه با جدیت انجام دهیم.
-
دیدگاه دوم نگاه اش به رمضان این است که در این ماه باید تلاش کند تا به خداوند متعال نزدیک تر شود و از همان ابتدا به این نگاه روزه می گیرد که پس از رمضان هر چه قوی تر در صحنه نبرد زندگی حاضر شود.
-
با دیدگاه اول خیلی ها نمی توانند موفق باشند یا هدف روزه داری را محقق سازند و چه بسا با توجه به این دیدگاه اینگونه روزه بگیرد که پس از رمضان می‌توانند آزادانه به گناه و معصیت خدا عزوجل بپردازند.
-
اما دیدگاه دوم یک دیدگاه قوی تر است ، که می‌تواند هم روزه داری را برای مؤمن معنا دار تر کند و هم در طول سال مؤمن را به خدا عزوجل نزدیک تر کند.
با هر دیدگاهی که رمضان را روزه گرفته اید ، چه دیدگاه درست و چه دیدگاه غلط ، الان وقت این است که این را دریابیم که در وضعیت موجود پس از رمضان باید چگونه باشیم تا شیشه‌ی عمرمان بیهوده به هدر نرود.
برای بعد از رمضان توجه به این چند گام حیاتی است:
گام اول:
اولین نکته‌ی مهمی که باید بدانیم و از سر باور به آن عمل کنیم این است که عبادت خداوند متعال وابسته به هیچ موقعیت و زمان منحصر به فردی نیست و آنگونه خداوند تصریح نمود مرگ تنها نقطه پایانی بر عبادت است. ﴿وَٱعۡبُدۡ رَبَّکَ حَتَّىٰ یَأۡتِیَکَ ٱلۡیَقِینُ﴾ [الحجر ٩٩]
گام دوم:
محافظت بر انجام اعمال عبادی که در رمضان انجامش می دادیم و استقامت بر انجام دادنش بر حسب توانایی و ظرفیت های ممکن هر چند که از حجم و اندازه‌ی آن بکاهیم. از این رو رسول اللهﷺ فرمودند: بهترین اعمال نزد خداوند بادوام‌ترین آن است هرچند که کم باشد (صحیح بخاری ۶۴۶۴)
و سرورمان رسول اللهﷺ خودشان نیز بر این مفهوم پایبند بودند تا جایی که آنقدر به قیام شب اهمیت می دادند که پا های مبارک شان متورم می شد و اما زمانی که سن شان بالاتر رفت و توانایی ایستادن همچون روزه های پیشین را نداشتند به هیچ وجه نماز قیام شب را رها نکردند ، بلکه به شیوه دیگر بر آن پایبند باقی ماندند.
از این رو ام المؤمنین ام سلمه رضی الله عنها در توصیف رسول اللهﷺ می گویند: قسم به کسی جانم در دست اوست ، رسول اللهﷺ وفات نکردند تا اینکه بیشتر نماز هایشان نشسته بود به استثنای نماز های فرض و دوست داشتنی ترین اعمال نزدشان ، اعمالی بود که بر آن مداومت داشتند هر چند که کم باشد. (صحیح سنن النسائی ۱۶۵۴ – با اندکی تصرف)
گام سوم:
نگاه مان را به نسبت عبادت به این سمت تغییر دهیم که هدف از عبادت مان نزدیکی هرچه بیشتر به پروردگار متعال است و با این نگاه از عبادت های سنت پس از رمضان کمک بگیریم. یکی از مهم ترین کاربرد های عبادات این است که به احساس استحضار خدا عزوجل کمک می کند و هر چه ما بیشتر پایبند به نوافل با این نگاه باشیم ایمان ما ، ما را به این سمت سوق می‌دهد که به شخصیتی ربانی تبدیل شویم.
از این رو بر روزه های سنت شش روز شوال ، دوشنبه و پنجشنبه ، ایام بیض و… ، نماز های سنت همچون نماز شب ، وتر ، نوافل قبلیه و بعدیه نماز های فرض ، ضحی و… پایبند باشیم.
گام چهارم:
تدبر و عمل نمودن به قرآن را در دستور زندگی قرار دهید ، در هر روز ورد و مقدار و زمان مشخصی را برای قرآن قرار دهید و آن را مطالعه کرده و دستورات اش را به زندگی خود وارد نمایید ؛ زیرا قرآن هدایتگر اهل تقوا است﴿ذَ ٰلِکَ ٱلۡکِتَـٰبُ لَا رَیۡبَۛ فِیهِۛ هُدࣰى لِّلۡمُتَّقِینَ﴾ [البقره ٢]. و در روز های پس از رمضان قرآن بهترین چراغ راه است برای انسانی که می‌خواهد در مسیر تقوای خداوند بهترین قدم ها را بر دارد.
آخرین و حیاتی ترین گام:
دائما این موضوع را به یاد داشته باشیم که به صرف انجام یک عبادت ، عبادت ما پذیرفته نمی شود و از نشانه های پذیرش عبادت به درگاه خداوند متعال رعایت تقوا در انجام آن است و از لازمه های تقوا تداوم بر عبادات است.
﴿۞ وَاتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ ابْنَیْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ یُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّکَ ۖ قَالَ إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ﴾داستان دو پسر آدم (قابیل و هابیل) را چنان که هست برای یهودیان و دیگر مردمان بخوان (تا بدانند عاقبت گناهکاری و سرانجام پرهیزگاری چیست). زمانی که هر کدام عملی را برای تقرّب (به خدا) انجام دادند. امّا از یکی (که مخلص بود و هابیل نام داشت) پذیرفته شد، ولی از دیگری (که مخلص نبود و قابیل نام داشت) پذیرفته نشد. (قابیل به هابیل) گفت: بیگمان تو را خواهم کشت! (هابیل بدو) گفت: (من چه گناهی دارم) خدا (کار را) تنها از پرهیزگاران می‌پذیرد!. المائده ۲۷ – ترجمه دکتر مصطفی خرم دل رحمه الله)