رسیدن به تقوا در فریضه حج
فاطمه شاکری
مجتمع دینی عمادشهر
هرساله در اواخر ماه ذوالقعده و شروع ماه ذوالحجه هماهنگ با شور و نشاط حاجیان، در سراسر جهان، دلها و جانها و زبانها، بهسوی کعبهٔ موعود به جریان و تپش میافتند.
گروهی خاطرات شیرین حج خود را مرور کرده و با قلبهایشان، همراه با حاجیان به راه میافتند. گروهی دیگر با تجدید آرزوهای دیرینه خود، به امید عملی شدن خواستههای قلبی خویش، با راهیان کوی دوست همگام میگردند.
دستهای با قلم و زبان رسای خود، رسالتشان را انجام میدهند و فلسفهٔ وجودی حج را برای مردم تبیین میکنند و انگیزهها را برای قصد به کعبه موعود میانگیزانند و در این میان گروهی نیز با قلم و زبان روان خدادادیشان، علیه دین و خالق و شعائر اسلام با جانودل تلاش میکنند تا مردم را از مسیر عبودیت خالصانه منحرف گردانند!
دشمنان اسلام همواره در حال سمپاشی مغزها و قلبهای مؤمنان هستند و شبهاتی ایجاد میکنند که الحمدلله علما و نویسندگان آزاده و مؤمن، برای خنثیسازی و پاکسازی اذهان جوانان مؤمن، در سراسر جهان به زبانهای مختلف، جهاد علمی میکنند که شایسته است خود را به زیور علم و منطق و فلسفه همراه با یقین و ایمان به خالق جهان هستی آراسته گردانیم تا حرفی برای گفتن و قلمی برای به تصویر کشاندن زیباییهای شعائر دین الله داشته باشیم.
و اما چرا حج؟ چرا مأمور به انجام اعمال تقلیدی از قرنهای پیش هستیم؟ قرار است با ادای فریضه حج به کجا برسیم؟
آیا نیتهای همهٔ حاجیان یکی است و همه به اهداف حج دست مییابند؟
آیا هدف از حج رسیدن به تقوا است؟ یا تقوا، باعث رفتن به حج میشود؟
– چگونه ارکان و واجبات حج باعث تقویت تقوا میگردد؟
– آیا ممکن است کسی حج انجام دهد ولی به تقوای الهی نزدیکتر نگردد؟
چرا قید ذکر الله بهکرات در جایجای اعمال حج خصوصاً در انجام قربانی یادآوری شده است؟
آنچه ماحصل یک حج مقبول است چه میتواند باشد؟
جوابهای این سؤالات کلیدی، میتواند راهگشای اذهان زنگزده ما باشد.
حج همانطور که از اسمش پیداست، معنی لغویاش یعنی قصد کردن و معنی اصطلاحی یا همان شرعیاش یعنی قصد خانه خدا نمودن با انجام اعمالی خاص در ایامی خاص است.
حج واجب است و خداوند بینیاز از آن است. ما هستیم که نیازمندیم تا از دایره کفر خارج گردیم
وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلْبَیْتِ مَنِ ٱسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًۭا ۚوَمَن کَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِىٌّ عَنِ ٱلْعَـٰلَمِینَ (آل عمران/ 97)
تقوا یعنی ارتباط تنگاتنگ با الله در انجام اوامر و ترک منهیات
تقوای الهی گوهر نابی است که به کمک انسان میآید تا بتواند در مسیر عبودیت و توحید اسماء و صفات الهی قرار گیرد و مسیر شرک وبت پرستی و پیروی از هوای نفس و شیطان را بهسلامت طی کند و محفوظ بماند.
ازآنجائیکه حج خانه خدا یکی از ارکان اسلام و از واجبات هر فرد مسلمان در صورت توان و استطاعت مالی و جانی، است، مسلّم است که فوائد زیادی برای حاجی در بر دارد تا بتواند بهوسیله آن، بندگی الله را بهتر و آسانتر انجام دهد.
در واقع ارکان اسلام، همچون منابع سوخت بسیار مؤثر، جهت ایجاد انرژی لازم در فرد مؤمن، برای حرکت در مسیر عبودیت و صراط مستقیم و مبارزه با هوای نفس و وسوسههای جن و انس بشمار میآید که بدون آن نمیتوان ارتباط مؤثری با پروردگار مهربان و خلق او برقرار نمود؛ چون نفس انسان و همچنان شیطان، دو نیروی بازدارنده از مسیر عبودیت خالق جهانیان هستند؛ و انسان همان گونه که فطرت خدایی دارد، مستعد پذیرش باطل نیزمیباشد.
با توجه به اینکه معیار برتری انسانها از سوی رب العالمین، تقوا معرفی شده، شایسته است، انسانهای زرنگ از هر موقعیتی برای کسب عنصر گرانقیمت تقوا نهایت تلاش خود را بکار گیرند، تا با این سرمایهی گرانبها، گوهر وجودی خود را ارتقاء دهند و به مرحله عبودیت کامل و خالص برسند.
رابطه تقوا، عبادت و اطاعت، رابطهای مستقیم است. در واقع اطاعت محضی که در ارکان حج مشهود است، باعث تقویت گوهر تقوا در قلب حاجی میگردد. و از طرفی وجود تقوا و احساس حضور خداوند در کل لحظات عمر، از درون و بیرون، باعث اطاعت بدون چون و چرا و بدون جبر از فرمانهای الله میگردد که رسیدن به چنین مرحلهای یعنی مرحله عبودیت خالصانه و خیر مطلق بوسیله تسلیم محض خالق خود شدن به ارمغان میآورد.
خیر و نیکی آن نیست که در زمان جاهلیت در هنگام احرام انجام میدادند و فکر میکردند کار نیک انجام میدهند؛ آنها بعد از خروج از خانه هایشان به سوی کعبه، اگر می خواستند به خانه برگردند، از پشت بام وارد خانه می شدند و از درهای اصلی منازلشان نمیرفتند و اینکار را عین نیکی می دانستند! خداوند آنها را راهنمایی کرد که خیر و نیکی آن است که به دستور الله حرکت کنید و اوامر و نواهی او را دقیق به جای آورید و خداوند را ناظر بر کارهایتان بدانید که این به تقوا نزدیکتر است و این گونه زندگی کردن یعنی دستیابی به خیر مطلق است.
وَلَیْسَ ٱلْبِرُّ بِأَن تَأْتُوا۟ ٱلْبُیُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَـٰکِنَّ ٱلْبِرَّ مَنِ ٱتَّقَىٰ ۗ وَأْتُوا۟ ٱلْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَٰبِهَا ۚ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ( البقره﴿١٨٩﴾
همانگونه که خداوند در دیگر ارکان اسلام همچون نماز، روزه و زکات که به صورت روزانه و سالانه برنامه تقویت حس تقوا را به وسیله کنترل هوای نفس و امیال حیوانی، برای ما تنظیم نموده، در حج نیز کاملاً مشهود است.
محدود شدن نیازهای اولیه انسان مثل خوردن و آشامیدن، خواب، امیال جنسی، قضای حاجت و همچنین غلبه بر حب مال و حس مالکیت در اجرای حکم زکات که فردی با تسلیم آگاهانه و اشتیاق به اختیار خود، آن را اجرا کند، گوهر تقوا را در او پرورش می دهد تا بتواند در برابر پرتگاههای خطر، ایمن گردد و تسلیم هر کس و ناکسی نگردد بتواند تا کنترل دل خویش را داشته باشد و فرمان سواریاش را فقط در جاده مستقیم به حرکت درآورد.
محدودیتهای حلالی که خداوند در ضمن ارکان اسلام برای مؤمنان برنامهریزی کرده است، شبیه خوردن خوراکیهای حلالی هست که برای سلامتی جسمی، باید محدود باشد و نباید افسارگسیخته هرچه دل، هوای آن را داشته باشد، در هر زمان و هر مقدار خورده شود. ویا مانند محدودیتهای غذایی است که بلاتشبیه پزشک برای مدت محدودی به بیمار خود میکند.
یکی از مساله مهم دیگری که در موسم حج مطرح است، قربانی کردن خالصانه برای الله میباشد. نه بخاطرمقاصد دیگر. چون نذر و قربانی در بین انسانها از دیر باز بوده و شیطان تمام تلاشش برای شریک قرار دادن قربانیها و نذورات بندگان خدا بکار گرفته و میگیرد!
قربانی کردن یعنی خداوند را برهوای نفس و هر محبوب دیگر ترجیح دادن و آنها را فدای یگانه محبوب خود کردن و این جز با تقوای الهی هرگز میسر نیست وانسانی که قربانی میکند باید بداند خداوند نیاز به گوشت و خون قربانی آنها ندارد بلکه او میخواهد ما به گوهر تقوا دست بیابیم
﴾ لَن یَنَالَ ٱللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَآؤُهَا وَلَـٰکِن یَنَالُهُ ٱلتَّقْوَىٰ مِنکُمْ (الحج﴿٣٧﴾
برپایی ارکان و واجبات حج از شعائر اسلام است و هر کسی آن را تعظیم کند و بزرگ بپندارد، این نشانه تقوای قلب آنهاست و هدف اصلی جز این نمیباشد که قلبها در برابر الله خاشع و خاضع گردند و جز الله کسی را معبود برحق خود قرار ندهند.
ذَٰلِکَ وَمَن یُعَظِّمْ شَعَـٰٓئِرَ ٱللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى ٱلْقُلُوبِ (الحج﴿٣٢﴾
رابطهی مفاهیمی چون ذکر، تقوا، اطاعت و عبادت، رابطهای ناگسستنی است و این مفاهیم اساسی زنجیر وار بهم پیوستهاند و تقوا بوسیله انرژی ارتباط موثربا الله تقویت میگردد.
أَنِ ٱعْبُدُوا۟ ٱللَّهَ وَٱتَّقُوهُ وَأَطِیعُونِ (نوح/3)
وَٱذْکُرُوا۟ نِعْمَهَ ٱللَّهِ عَلَیْکُمْ وَمِیثَـٰقَهُ ٱلَّذِى وَاثَقَکُم بِهِۦٓ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ۖ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِیمٌۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ (مائده/7)
لَیْس عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُوا۟ فَضْلًۭا مِّن رَّبِّکُمْ ۚ فَإِذَآ أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَـٰتٍۢ فَٱذْکُرُوا۟ ٱللَّهَ عِندَ ٱلْمَشْعَرِ ٱلْحَرَامِ ۖ وَٱذْکُرُوهُ کَمَا هَدَىٰکُمْ وَإِن کُنتُم مِّن قَبْلِهِۦ لَمِنَ ٱلضَّآلِّینَ ﴿١٩٨﴾ ثُمَّ أَفِیضُوا۟ مِنْ حَیْثُ أَفَاضَ ٱلنَّاسُ وَٱسْتَغْفِرُوا۟ ٱللَّهَ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌۭ رَّحِیمٌۭ ﴿١٩٩﴾
بنابراین از شروع قصد و حرکت بهسوی خانهی محبوب تا رسیدن و انجام تکالیف تعیین شده از نزد خالق یکتا و خروج از آن، گوهر تقوا درخشان است و تمام اعمال حج در درخشش این گوهر کمیاب نقش اساسی دارند.
نمونههایی از رهنمودهای خداوند در رسیدن به تقوای قلب و جوارح از خلال انجام اعمال حج:
طواف صفا و مروه از شعائر دین الله است.
إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلْمَرْوَهَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِ ۖ فَمَنْ حَجَّ ٱلْبَیْتَ أَوِ ٱعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِ أَن یَطَّوَّفَ بِهِمَا ۚ وَمَن تَطَوَّعَ خَیْرًۭا فَإِنَّ ٱللَّهَ شَاکِرٌ عَلِیمٌ/ البقره ﴿١۵٨﴾
دست کشیدن از جنگ در ماه حج مگر در قبال تعدی دشمنان و مجهز به سلاح تقوا
ٱلشَّهْرُ ٱلْحَرَامُ بِٱلشَّهْرِ ٱلْحَرَامِ وَٱلْحُرُمَـٰتُ قِصَاصٌۭ ۚ فَمَنِ ٱعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ فَٱعْتَدُوا۟ عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا ٱعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ ۚ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلْمُتَّقِینَ ﴿١٩۴ البقره ﴾
کامل کردن حج و عمره در سایه تقوا (تأکید امر به تقوا در اطاعت) (بقره/196)
وَأَتِمُّوا۟ ٱلْحَجَّ وَٱلْعُمْرَهَ لِلَّهِ ۚ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا ٱسْتَیْسَرَ مِنَ ٱلْهَدْىِ ۖ وَلَا تَحْلِقُوا۟ رُءُوسَکُمْ حَتَّىٰ یَبْلُغَ ٱلْهَدْىُ مَحِلَّهُۥ ۚ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوْ بِهِۦٓ أَذًۭى مِّن رَّأْسِهِۦ فَفِدْیَهٌۭ مِّن صِیَامٍ أَوْ صَدَقَهٍ أَوْ نُسُکٍۢ ۚ فَإِذَآ أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِٱلْعُمْرَهِ إِلَى ٱلْحَجِّ فَمَا ٱسْتَیْسَرَ مِنَ ٱلْهَدْىِ ۚ فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلَـٰثَهِ أَیَّامٍۢ فِى ٱلْحَجِّ وَسَبْعَهٍ إِذَا رَجَعْتُمْ ۗ تِلْکَ عَشَرَهٌۭ کَامِلَهٌۭ ۗ ذَٰلِکَ لِمَن لَّمْ یَکُنْ أَهْلُهُۥ حَاضِرِى ٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ ۚ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِیدُ ٱلْعِقَابِ ﴿١٩۶﴾
نهی از مسائل جنسی، فسق و جدال در زمان احرام با پشتوانه تقوا و تقویت تقوا
ٱلْحَجُّ أَشْهُرٌۭ مَّعْلُومَـٰتٌۭ ۚ فَمَن فَرَضَ فِیهِنَّ ٱلْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِى ٱلْحَجِّ ۗ وَمَا تَفْعَلُوا۟ مِنْ خَیْرٍۢ یَعْلَمْهُ ٱللَّهُ ۗ وَتَزَوَّدُوا۟ فَإِنَّ خَیْرَ ٱلزَّادِ ٱلتَّقْوَىٰ ۚ وَٱتَّقُونِ یَـٰٓأُو۟لِى ٱلْأَلْبَـٰبِ ﴿١٩٧البقره﴾
ذکر در ایام تشریق و اختیار دو یا سه روز ماندن در صحرای منی، ویژه متقین است که خللی وارد نمیشود.
وَٱذْکُرُوا۟ ٱللَّهَ فِىٓ أَیَّامٍۢ مَّعْدُودَٰتٍۢ ۚ فَمَن تَعَجَّلَ فِى یَوْمَیْنِ فَلَآ إِثْمَ عَلَیْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلَآ إِثْمَ عَلَیْهِ ۚ لِمَنِ ٱتَّقَىٰ ۗ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ ﴿٢٠٣﴾البقره
تعظیم شعائر و نهی از محرمات در ماه حرام و شهر حرام و در حال احرام و همچنین عدم تجاوز به دشمنانی که سد راه مسجدالحرام بودند با استفاده از وسیله موثر تقوا (مائده/1و2)
یَـٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓا۟ أَوْفُوا۟ بِٱلْعُقُودِ ۚ أُحِلَّتْ لَکُم بَهِیمَهُ ٱلْأَنْعَـٰمِ إِلَّا مَا یُتْلَىٰ عَلَیْکُمْ غَیْرَ مُحِلِّى ٱلصَّیْدِ وَأَنتُمْ حُرُمٌ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ یَحْکُمُ مَا یُرِیدُ ﴿١﴾ یَـٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ لَا تُحِلُّوا۟ شَعَـٰٓئِرَ ٱللَّهِ وَلَا ٱلشَّهْرَ ٱلْحَرَامَ وَلَا ٱلْهَدْىَ وَلَا ٱلْقَلَـٰٓئِدَ وَلَآ ءَآمِّینَ ٱلْبَیْتَ ٱلْحَرَامَ یَبْتَغُونَ فَضْلًۭا مِّن رَّبِّهِمْ وَرِضْوَٰنًۭا ۚ وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَٱصْطَادُوا۟ ۚ وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَـَٔانُ قَوْمٍ أَن صَدُّوکُمْ عَنِ ٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ أَن تَعْتَدُوا۟ ۘ وَتَعَاوَنُوا۟ عَلَى ٱلْبِرِّ وَٱلتَّقْوَىٰ ۖ وَلَا تَعَاوَنُوا۟ عَلَى ٱلْإِثْمِ وَٱلْعُدْوَٰنِ ۚ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ ۖ إِنَّ ٱللَّهَ شَدِیدُ ٱلْعِقَابِ ﴿٢﴾
ماه حرام فرصتی برای تقوا- تکمیل میثاق با مشرکین و تحریم جنگ توبه/3و4:
فَسِیحُوا۟ فِى ٱلْأَرْضِ أَرْبَعَهَ أَشْهُرٍۢ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّکُمْ غَیْرُ مُعْجِزِى ٱللَّهِ ۙ وَأَنَّ ٱللَّهَ مُخْزِى ٱلْکَـٰفِرِینَ ﴿٢﴾ وَأَذَٰنٌۭ مِّنَ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦٓ إِلَى ٱلنَّاسِ یَوْمَ ٱلْحَجِّ ٱلْأَکْبَرِ أَنَّ ٱللَّهَ بَرِىٓءٌۭ مِّنَ ٱلْمُشْرِکِینَ ۙ وَرَسُولُهُۥ ۚ فَإِن تُبْتُمْ فَهُوَ خَیْرٌۭ لَّکُمْ ۖ وَإِن تَوَلَّیْتُمْ فَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّکُمْ غَیْرُ مُعْجِزِى ٱللَّهِ ۗ وَبَشِّرِ ٱلَّذِینَ کَفَرُوا۟ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ ﴿٣﴾
حرمت خانه خدا و ماه حرام و قربانی نشان دار و بی نشان دارای ارزش است. رعایت این مسائل که خدا را ناظر بر کار خود بدانید. مائده/95و94:
یَـٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ لَیَبْلُوَنَّکُمُ ٱللَّهُ بِشَىْءٍۢ مِّنَ ٱلصَّیْدِ تَنَالُهُۥٓ أَیْدِیکُمْ وَرِمَاحُکُمْ لِیَعْلَمَ ٱللَّهُ مَن یَخَافُهُۥ بِٱلْغَیْبِ ۚ فَمَنِ ٱعْتَدَىٰ بَعْدَ ذَٰلِکَ فَلَهُۥ عَذَابٌ أَلِیمٌۭ ﴿٩۴﴾ یَـٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ لَا تَقْتُلُوا۟ ٱلصَّیْدَ وَأَنتُمْ حُرُمٌۭ ۚ وَمَن قَتَلَهُۥ مِنکُم مُّتَعَمِّدًۭا فَجَزَآءٌۭ مِّثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ ٱلنَّعَمِ یَحْکُمُ بِهِۦ ذَوَا عَدْلٍۢ مِّنکُمْ هَدْیًۢا بَـٰلِغَ ٱلْکَعْبَهِ أَوْ کَفَّـٰرَهٌۭ طَعَامُ مَسَـٰکِینَ أَوْ عَدْلُ ذَٰلِکَ صِیَامًۭا لِّیَذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِۦ ۗ عَفَا ٱللَّهُ عَمَّا سَلَفَ ۚ وَمَنْ عَادَ فَیَنتَقِمُ ٱللَّهُ مِنْهُ ۗ وَٱللَّهُ عَزِیزٌۭ ذُو ٱنتِقَامٍ ﴿٩۵﴾
حلال بودن صید دریایی و حرام بودن صید خشکی (برای محرم) و ختم آیه به تقوا ازالله با اعتقاد به علیم بودن الله در هر حال و هر مکان=تقوا
(مائده/96و97)
أُحِلَّ لَکُمْ صَیْدُ ٱلْبَحْرِ وَطَعَامُهُۥ مَتَـٰعًۭا لَّکُمْ وَلِلسَّیَّارَهِ ۖ وَحُرِّمَ عَلَیْکُمْ صَیْدُ ٱلْبَرِّ مَا دُمْتُمْ حُرُمًۭا ۗ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ ٱلَّذِىٓ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ ﴿٩۶﴾ جَعَلَ ٱللَّهُ ٱلْکَعْبَهَ ٱلْبَیْتَ ٱلْحَرَامَ قِیَـٰمًۭا لِّلنَّاسِ وَٱلشَّهْرَ ٱلْحَرَامَ وَٱلْهَدْىَ وَٱلْقَلَـٰٓئِدَ ۚ ذَٰلِکَ لِتَعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ یَعْلَمُ مَا فِى ٱلسَّمَـٰوَٰتِ وَمَا فِى ٱلْأَرْضِ وَأَنَّ ٱللَّهَ بِکُلِّ شَىْءٍ عَلِیمٌ ﴿٩٧﴾
بعد از اتمام اعمال حج باز هم چاشنی ذکر الله برای صیقل کردن گوهر تقوا
فَإِذَا قَضَیْتُم مَّنَـٰسِکَکُمْ فَٱذْکُرُوا۟ ٱللَّهَ کَذِکْرِکُمْ ءَابَآءَکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْرًۭا ۗ﴿٢٠٠البقره﴾
خواسته حاجیانی که گوهر تقوا بدست نیاوردند
فَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن یَقُولُ رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِى ٱلدُّنْیَا وَمَا لَهُۥ فِى ٱلْءَاخِرَهِ مِنْ خَلَـٰقٍۢ ﴿٢٠٠البقره﴾
خواسته حاجیان متقی واهل ذکر موثر
وَمِنْهُم مَّن یَقُولُ رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِى ٱلدُّنْیَا حَسَنَهًۭ وَفِى ٱلْءَاخِرَهِ حَسَنَهًۭ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ ﴿٢٠١﴾
ظهور ویژگی متقین در حج (انفاق، کنترل خشم، در صورت انجام فاحشه و ظلم، یاد الله واستغفار)(آل عمران/133الی 135
وَسَارِعُوٓا۟ إِلَىٰ مَغْفِرَهٍۢ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّهٍ عَرْضُهَا ٱلسَّمَـٰوَٰتُ وَٱلْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ ﴿١٣٣﴾ ٱلَّذِینَ یُنفِقُونَ فِى ٱلسَّرَّآءِ وَٱلضَّرَّآءِ وَٱلْکَـٰظِمِینَ ٱلْغَیْظَ وَٱلْعَافِینَ عَنِ ٱلنَّاسِ ۗ وَٱللَّهُ یُحِبُّ ٱلْمُحْسِنِینَ ﴿١٣۴﴾ وَٱلَّذِینَ إِذَا فَعَلُوا۟ فَـٰحِشَهً أَوْ ظَلَمُوٓا۟ أَنفُسَهُمْ ذَکَرُوا۟ ٱللَّهَ فَٱسْتَغْفَرُوا۟ لِذُنُوبِهِمْ وَمَن یَغْفِرُ ٱلذُّنُوبَ إِلَّا ٱللَّهُ وَلَمْ یُصِرُّوا۟ عَلَىٰ مَا فَعَلُوا۟ وَهُمْ یَعْلَمُونَ ﴿١٣۵﴾
والسلام علیکم و رحمه الله